Verkiezingen komen eraan #6: eindsprint Frans Timmermans?

▼ Sinds gister zijn er nieuwe peilingen van Ipsos en I&O Research. Voor het eerst zijn deze peilingen nu op min of meer hetzelfde moment gedaan en de resultaten voor de grote drie komen nu ook sterk overeen:

• VVD: 27 / 28 zetels
• NSC: 25 / 26 zetels
• GL-PvdA: 23 zetels

Voor NSC is dit duidelijk minder dan in eerdere I&O en Peil.nl peilingen. Het lijkt er dus op dat Pieter Omtzigt toch wat terugzakt, zeer waarschijnlijk vanwege het feit dat hij weigert duidelijkheid te geven over een aantal zaken, zoals bijvoorbeeld wie premier zou moeten worden als NSC de grootste word. Kan het niet laten:

De VVD is al een tijd heel stabiel, en dat wordt vaak als winst geduid. Ondertussen is 28 zetels in de peilingen wel een verlies van 6 ten opzichte van de vorige verkiezingen. Omgekeerd staat GL-PvdA nu op 23, 6 meer dan de vorige verkiezingen.

Bij dingen als verkiezingen is het enorm belangrijk om niet te vroeg te pieken. Het lijkt erop dat Pieter Omtzigt dat wel gedaan heeft, met dikke kans dat zijn recente daling in de peilingen zelf-versterkend zal zijn.

De VVD is al een hele tijd heel stabiel. Aanvallen op Yeşilgöz over het afbraakbeleid van de VVD de afgelopen 13 jaar zijn tot nu toe nog niet geland, maar haar ingestudeerde teksten beginnen nu toch wat sleets te raken, dus wellicht dat zij ook iets te vroeg gepiekt heeft en in de laatste week nog wat inzakt. Of niet, de VVD heeft een stevige aanhang die geen problemen met het beleid heeft en "verfrissing zonder vernieuwing" prima vindt.

Maar zou het kunnen zijn dat Frans Timmermans deze keer gaat doen wat Sigrid Kaag in 2021 deed: in de laatste week nog vijf zetels winnen? Het schrikbeeld van een rechts kabinet, wellicht met de PVV erin, kan zomaar reden zijn voor linksere kiezers die NSC of één van de kleinere linkse / liberale partijen wilden stemmen om toch maar het vakje voor de naam Frans Timmermans rood te kleuren.

Maar vanzelf zal het niet gaan. Tot een week geleden leek Timmermans toch een beetje door de campagne te slaapwandelen. Intussen is hij wel wakker, maar om het verschil te maken mag hij nog wel iets meer op dreef komen.

Tot zover mijn totaal niet gekleurde duiding van de verkiezingscampagne tot nu toe.

Permalink - posted 2023-11-16

Omtzigts geheime plan: een minderheidskabinet van alleen NSC?

▼ De verkiezingen van volgende week lijken ondertussen nauwelijks meer dan een formaliteit. Het echte werk komt daarna: de formatie. En daar is Pieter Omtzigt de spil waarom alles draait. Een kabinet zonder NSC zou waarschijnlijk zeven partijen nodig hebben voor een meerderheid, en is qua oud zeer en inhoud nagenoeg kansloos.

Dus Pieter: zeg het maar.

De simpelste optie is over rechts: NSC, VVD, PVV, BBB. Een meerderheid van ruim boven de 80 zetels, en de vier partijen kunnen compromisloos rechtsaf slaan. Van de door Omtzigt gewenste nieuwe bestuurscultuur zal alleen weinig terecht komen, en hij heeft aangegeven niet met Wilders in een kabinet te willen.

Een door Omtzigt eerder genoemde combinatie NSC, VVD, BBB, CDA, JA21, SGP haalt waarschijnlijk geen meerderheid, en het ligt ook niet voor de hand dat het CDA hieraan mee wil doen.

Maar Omtzigt heeft het geregeld over een minderheidskabinet. Dat zou over rechts kunnen, met NSC, VVD, BBB. Maar netto zal dat waarschijnlijk betekenen dat er structureel met de PVV samen­gewerkt wordt... tot het moment dat Geert Wilders naar zijn voorraad blanco moties van afkeuring grijpt.

Een minderheid over midden/links lijkt mij aanzienlijk kansrijker: NSC, GL-PvdA en eventueel D66. Er zijn dan flink wat kleine partijen uit het midden of van links nodig voor meerderheden, maar dat zijn allemaal partijen die liever deze combinatie zullen hebben dan de eerder genoemde opties.

Maar in dit geval zal Omtzigt veel van zijn meer rechtse/­conser­vatieve plannen niet kunnen uitvoeren. Hij heeft in zoveel woorden gezegd dat hij op bepaalde punten liever samenwerkt met de VVD en op andere punten met GL-PvdA. Logische conclusie: een minder­heids­kabinet zonder de VVD, en ook zonder GL-PvdA. Oftewel: een kabinet van alleen NSC.

Laten we voor het gemak aannemen dat VVD en GL-PvdA hier niet mee akkoord gaan. Dat betekent zo'n 55 tegenstemmen bij het debat over de regeringsverklaring. Maar de overige partijen zullen na de volgende opmerking wel akkoord gaan met deze constructie:

Mocht de kamer geen vertrouwen hebben in dit kabinet, dan wens ik mevrouw Yeşilgöz en de heer Timmermans veel succes met het formeren van een kabinet en zal ik de rol van oppositieleider op me nemen.

Omtzigt zou voor de goede orde nog leden van andere partijen kunnen uitnodigen „op persoonlijke titel” zitting te nemen in het nieuwe kabinet.

Aangezien er geen coalitie is, is een regeerakkoord zo goed als overbodig en zal overal gewoon de wens van de meerderheid van de tweede kamer gevolgd moeten worden.

Permalink - posted 2023-11-13

Verkiezingen komen eraan #3: wat wil Pieter Omtzigt?

▼ Verkiezingen zijn leuk, maar uiteindelijk gaat het erom wat voor kabinet ons land de komende jaren gaat regeren. Tenzij de uitslag totaal anders is dan de peilingen zal zo'n regering moeten bestaan uit twee van de drie partijen die nu ongeveer een zesde van het electoraat aan zich binden: VVD, GroenLinks/PvdA, NSC, plus nog een aantal partijen die nu op 10+ zetels staan of in elk geval in de buurt van de 10 zetels zouden kunnen komen.

Die eerste categorie is PVV (nu zo'n 18 in de peilingen) of BBB (nu zo'n 12 in de peilingen). De laatste categorie is voornamelijk D66 en CDA, die nu laag scoren maar misschien nog terug kunnen komen.

VVD+PVV+BBB

De VVD lijkt zich in dit opzicht in een hoek geverfd te hebben: ze hebben het huidige kabinet laten vallen omdat ze hun eisen op het gebied van asiel niet konden realiseren, slaken nu rechtse taal uit, en hebben de deur open gezet naar de PVV. Een nieuwe leider is altijd lastig, maar met deze dingen trek je zeker geen gematigde kiezers, of kiezers die de status quo willen handhaven.

Als de VVD z'n rechtse agenda wil realiseren dan zal dat het beste gaan met VVD+PVV+BBB, maar de kans dat die combinatie een meerderheid haalt is minimaal. Alternatief is VVD+NSC+BBB. Dat zijn iets meer zetels, maar: wil Omtzigt dit?

VVD+NSC+BBB

Dat is de grote vraag: wat wil Omtzigt. Als hij over rechts wil, en tot nu toe vallen zijn standpunten meer naar rechts dan naar links, dan zou dat kunnen met voornoemde combinatie VVD+NSC+BBB. Maar ja, hij wil ook een betere bestuurscultuur. De VVD en Dilan Yeşilgöz stralen dat bepaald niet uit. De BBB straalt vooral verwarring uit. Dus: dit zou betekenen dat Omtzigt bij de afweging tussen rechtse standpunten en een nieuwe bestuurscultuur toch iets overhelt naar het eerste.

Ook de vraag of zo'n combinatie een meerderheid zou halen. Zoals het er nu uitziet niet. Normaliter zou je verwachten dat CDA of D66 zouden aanhaken bij een centrum-rechtse combinatie, maar die hebben het volledig gehad met de VVD en in de huidige peilingen zou dat nog steeds niet genoeg zijn. Maar ja, het land moet geregeerd worden, niks is onmogelijk.

VVD+GL/PvdA+NSC

Een mogelijk aantrekkelijke optie voor Omtzigt kan zijn een combinatie van VVD, GL/PvdA en NSC. Voordeel: een meerderheid in de tweede kamer met drie partijen. Nadeel: de VVD zal flink moeten inleveren ten opzichte van de retoriek van de afgelopen tijd, en GL/PvdA zullen zeer veel binnen willen halen om een herhaling van wat de PvdA overkwam na Rutte 2 te voorkomen. De twee zullen elkaar ook niet vertrouwen, dus dat wordt een zeer zwaar dichtgetimmerd regeerakkoord, en we weten hoe goed dat bevalt.

VVD+GL/PvdA

Mocht samenwerking met Omtzigt niet van de grond komen, dan kom je automatisch uit bij een combinatie van de twee andere grote partijen: VVD en GL/PvdA. Het ligt niet voor de hand dat deze combinatie een meerderheid haalt. Een minderheidscoalitie betekent dat het niet mogelijk is harde afspraken te maken over bijvoorbeeld asiel of klimaat.

In het verleden zouden partijen als CDA en D66 hierbij aansluiten. Maar het oude zeer van de kabinetsval maakt dat erg lastig. En wellicht dat zelfs met die twee erbij er nog geen meerderheid is. Doodgeboren kindje, lijkt mij, tenzij de uitslag nog flink verrast.

GL/PvdA+NSC

Je zou denken dat dit tamelijk kansloos is aangezien GL/PvdA en NSC samen op misschien zo'n 55 zetels staan, veel te weinig voor een meerderheid. Maar dit zou een goed minderheidskabinet kunnen zijn, omdat D66, CDA, SP. PvdD, SP, CU, Volt en Denk zo'n relatief links kabinet niet direct zullen willen inruilen tegen een kabinet met de VVD erin. Dit zijn bij elkaar zoveel zetels dat ook niet iedere partij vereist is voor een meerderheid, dus het kabinet kan wheelen en dealen zonder gelijk gegijzeld te worden.

Voordeel voor Omtzigt is dat hij van de VVD af is die toch wel vrij sterk de oude bestuurscultuur met zich meedraagt. Maar hij komt wel ruim links van het midden uit. De vraag is dus wat hij belangrijker vindt: zijn relatief rechtse inhoudelijke standpunten, of een nieuwe bestuurscultuur.

Vraagteken

Tot nu toe hebben we totaal geen idee welke kant Omtzigt op wil. Gaat hij het risico lopen ofwel de rechtse ofwel de linkse kiezers van zich te vervreemden? Tot nu toe stellen de journalisten de vraag nieteens.

Permalink - posted 2023-10-12