Glasvezel: Fiber To My Home!

▼ Overstappen op een heel nieuwe manier om aan het internet te koppelen gebeurt niet elke dag. Maar deze week wel: ik heb nu een glasvezel-verbinding. Het interessante aan FTTH (fiber to the home) is dat dit de eerste kabel is die het huis binnenkomt die daadwerkelijk bedoeld is voor internetverkeer.

GPON

Het type fiber-to-the-home dat KPN nu uitrolt is GPON: gigabit-capable passive optical network. In de ISP-wereld zijn we gewend dat een glasverbinding bestaat uit een point-to-point verbinding, met aparte glasvezels voor beide richtingen. Maar dat doen voor consumenten betekent dat er aan de ISP-kant een heleboel glasvezels boven de grond komen die ook weer allemaal een eigen poort op de apparatuur nodig hebben.

Bij GPON worden de glasvezels naar zo'n 40 woningen met een splitter samengevoegd en gaan dan samen via één glasvezel door naar de ISP-apparatuur. Dit lijkt dus iets meer op de structuur van het kabelnetwerk (bandbreedte met de buren delen) dan op de structuur van het telefoonnet (iedereen z'n eigen kabel).

Net als bij de televisiekabel komt de data vanaf het internet voor jou dus ook bij de buren binnen. En net als bij de kabel zorgt encryptie ervoor dat de buren niet mee kunnen kijken. In de upstream-richting werkt het ook vergelijkbaar: de optical line terminal (OLT) van de ISP geeft de optical network terminals (ONTs) van verschillende abonnees een tijdslot om hun data te versturen, zodat ze netjes om de beurt zenden. Zenden en ontvangen gaat met aparte kleuren infraroodlicht door een enkele glasvezel.

Het mooie van GPON is dat de splitters passief zijn: er zit geen electronica in en ze hebben geen stroom nodig, in tegenstelling tot de kabelkastjes langs de muren in de straten, waar versterkers in zitten die met enige regelmaat bijgesteld moeten worden. De GPON-splitters hebben geen onderhoud nodig en verdwijnen dus in een doos onder de stoep.

Aansluiten

Het aanleggen van de glasvezel door de straat tot een aansluitkastje binnen gaat in een aantal stappen. Vervolgens moet er nog een monteur langskomen om de ONT daarop aan te sluiten (en bovenop te plakken.)

De ONT zorgt voor de conversie tussen het optische signaal op 2,4 Gbps down en 1,2 Gbps up, en voor het aanmelden op het glasvezelnetwerk en de encryptie. Er zit één Gigabit Ethernet poort op de ONT. KPN levert een Wi-Fi-thuisrouter die goed werkt, maar het was ook geen probleem mijn Mikrotik hAP ac³ te gebruiken. (PPPoE met willekeurige naam/wachtwoord over VLAN 6, zet wel je MTU op minstens 1520.)

Snelheid

De maximale snelheid die KPN nu aanbiedt is 1000/500 Mbps. De eerste zes maanden krijg je een actieprijs waarbij het niet uitmaakt welke snelheid je kiest, dus uiteraard heb ik 1000/500 aan laten leggen. Ik vraag me wel af of dit echt toegevoegde waarde heeft, goede kans dat ik in de toekomst terugga naar 500/500 of 200/200.

Tijd voor wat Speedtests! Ik krijg (via Ethernet, uiteraard) vrij consequent dit resultaat:

De downloadsnelheid blijft dus wat achter bij de beloofde 1000 Mbps. Ik rekende er al op geen letterlijke 1000 Mbps te zien, maar nauwelijks meer dan 900 is toch wel een kleine teleurstelling. Lijkt niet aan de KPN-router te liggen: met de Mikrotik hetzelfde resultaat.

Vreemd genoeg is de up-snelheid juist weer hoger dan beloofd. Het zou kunnen dat je een burst-mogelijkheid hebt zodat je kort boven je maximale snelheid mag en daarna terug moet, of wellicht een effect van buffers. Ik ben benieuwd of dit zich ook voordoet met de down-snelheid als je bijvoorbeeld 500/500 Mbps afneemt.

Pingtijden zijn heel laag. Bijvoorbeeld naar de Google DNS-servers:

--- 8.8.8.8 ping statistics ---
round-trip min/avg/max/stddev = 2.778/3.072/5.842/0.406 ms


--- 8.8.4.4 ping statistics ---
round-trip min/avg/max/stddev = 5.040/5.245/5.472/0.108 ms

--- 8.8.8.8 ping statistics ---
round-trip min/avg/max/stddev = 8.687/11.638/24.211/3.339 ms


--- 8.8.4.4 ping statistics ---
round-trip min/avg/max/stddev = 8.716/11.895/18.838/3.124 ms

IPv6

Vandaag is World IPv6 Day precies tien jaar geleden, dus ik moet zeker de IPv6 niet overslaan. De KPN-thuisrouter levert netjes zowel IPv4 als IPv6. Toen ik mijn Mikrotik gebruikte kon ik door de DHCPv6-client prefixdelegatie te laten doen ook een prefix krijgen. Wat niet lijkt te werken is een tweede router achter de KPN-thuisrouter om een sub-prefix te laten vragen. Bij Ziggo werkt dit wel.

Wel even schrikken was dat de KPN-thuisrouter IPv6 firewalling aan heeft staan. Dus je kan niet zomaar sessies van buiten naar binnen opzetten over IPv6. En volgens mij worden er ook niet automatisch poorten open gezet zoals met UPnP IGD bij IPv4. Maar gelukkig is het wel makkelijk dit handmatig open te zetten via "IPv6 pinholing". Je kiest dan een apparaat uit de lijst die de KPN-box gedetecteerd heeft, of je vult een MAC-adres in. Vervolgens kan je een TCP- en/of UDP-poort (of een reeks) opgeven die van buitenaf contact mogen maken met het betreffende apparaat op die poorten. Dit gaat op MAC-adres, dus geen problemen wanneer de IPv6-adressen veranderen. Je kan ook "DMZ" kiezen en dan wordt al het verkeer naar het betreffende apparaat zonder filteren doorgelaten. In tegenstelling tot bij IPv4 kunnen bij IPv6 meerdere apparaten die DMZ-instelling krijgen. Goed systeem dus.

"Glas aan, koper uit"

Het plan van KPN is om in gebieden waar glasvezel beschikbaar is op niet al te lange termijn het oude telefoonnetwerk op basis van koperdraad uit te zetten: Jort Wever over ‘Glas aan Koper uit’ bij KPN: ‘De toekomst is er nu al’.

KPN geeft aan steeds een termijn van 36 maanden in acht te nemen voor het uitschakelen van het kopernetwerk. Ik verwacht dus dat ergens in 2024 in heel Bezuidenhout, Mariahoeve en Marlot het kopernetwerk uitgeschakeld wordt en dat net als dit gebouw, de wijkcentrale Den Haag Bezuidenhout snel vervangen wordt door appartementen:

Permalink - posted 2021-06-06

Mijn internetsnelheden

▼ In de loop der jaren heb ik een flink aantal verschillende verbindingen naar het internet gehad, en uiteraard werden die steeds sneller. Toen ik ooit die lijn doortrok kwam ik uit op 256 terabit/s wanneer ik met pensioen ga. (De AOW-leeftijd was toen nog 65.)

Tijd om eens te zien of ik inderdaad nog steeds op dat pad zit. Alleen merkte ik dat ik niet echt helder meer had op welk moment ik wat voor lijn met wat voor snelheid had. Tijd voor wat uitzoekwerk dus, en ik zet het hier neer zodat ik het later weer terug kan vinden en kan lachen over hoe sloom alles was in het jaar 2021.

• 1993: 28 kbps. Toen je voor het eerst met SLIP kon inbellen bij XS4ALL. Waarschijnlijk was het 1993 en een 28k8 modem, kan me vergissen.
• 1995: 64 kbps ISDN.
• 1996: 64 kbps + 33 kbps. Naast mijn ISDN-lijn had ik een analoge huurlijn naar bART met daarop 33k6 modems. Dus ik was 24 uur per dag online zonder telefoontikken, maar kon inbellen met ISDN voor meer snelheid.
• 1998: 144 kbps. Dit was met Telindus 144 kbps baseband modems over een analoge huurlijn naar Pine Internet. Niet helemaal zeker over het jaar.
• 2003: 768/128 kbps ADSL over een ISDN-lijn via XS4ALL.
• 2004: 8/1 Mbps ADSL over ISDN via Leaseweb.
• 2008: 13/? Mbps ADSL via Tele2 in Spanje.
• 2012: 50/5 Mbps kabel via Ziggo.
• 2021: 300/30 Mbps, na min of meer jaarlijkse gratis upgrades van Ziggo.

  (Ik herinner me dat ik ergens rond 2000 - 2005 ook een tijdje zowel ADSL als kabel had, waarbij de ene 1 en de andere 2 megabit was. Ik kan alleen niks terugvinden over een kabelaansluiting in die tijd.)

  Hier in een grafiek. Groen is down-bandbreedte, blauw up-bandbreedte. De bolletjes geven aan wanneer ik overschakelde op een andere verbinding. Ik heb de lijnen doorgetrokken voor de duidelijkheid, uiteraard waren er ook tijden dat de snelheid een aantal jaar hetzelfde bleef.

  

  Op een logaritmische zie je de uploadsnelheid in een redelijk rechte lijn omhoog gaan van zo'n 30 kbps bijna 30 jaar geleden naar 30 Mbps nu. Dan gaat die 256 terabit dus nog zo'n 50 jaar duren—een paar jaar minder als we naar de downloadsnelheid kijken. Die maakt een éénmalige sprong in 2004, nadat ADSL en kabelinternet een stuk volwassener werden.

  Tot ongeveer 10 Mbps is een snelheidsverbetering goed te merken. Tussen 10 en 100 megabit al veel minder: er zijn geen of nauwelijks interactieve toepassingen die 100 Mbps nodig hebben, laat staan meer. Downloads (en uploads) worden natuurlijk nog wel sneller, maar meestal toch niet zo snel dat je erop gaat zitten wachten.

  Toch interessant dus dat de consumenten-ISPs nog hogere snelheden blijven uitrollen. Aan de andere kant: als op een enkele mega-downloader na klanten toch niet meer data gebruiken over een snellere lijn is gratis updates weggeven en met heel hoge snelheden adverteren natuurlijk een goede manier om te laten zien hoe stoer je bent.

  

  Ik kan nu 1000/50 Mbps over de kabel krijgen van Ziggo en 1000/500 via de glasvezel van KPN (waarbij je uit verschillende providers kan kiezen). Die 1 gigabit is natuurlijk wel een mooi rond getal, ik vraag me dus af of de race naar meer bandbreedte hierna even hard door zal gaan. 10 gigabit betekent flink wat apparatuur bij de consument vervangen Uiteindelijk zal het er wel van komen. Maar daarna...?

  Permalink - posted 2021-05-31

The Commander X16 (and some more BASICODE)

▼ The Commander X16 is an upcoming new Commodore 64 like 8-bit computer built from currently available parts, as explained in Youtube playlist. After watching some of the more recent videos, I decided to download the emulator... and tried out some BASICODE on it.

Why a new 8-bit computer?

Part of this is of course middle aged nerds wanting to relive their childhoods. Not discounting that aspect, I do think there was something special about the 8-bit home computers from the 1980s. Because those systems were so limited, they dispensed with all overhead and just gave you the minimum needed to write and run programs. So it was easy to write programs like games yourself.

And for some reason, for me at least, none of that translated to more modern systems like the Amiga. Not too long after I got an Amiga, I learned C in college, and ended up writing relatively low level code such as my own traceroute implementation. But I never wrote anything that uses the graphical capabilities of the Amiga, PC or Mac. (Unless you count some more recent web stuff.)

Now obviously those old computers can still be found, but it's getting harder and harder to use them, as compatible displays and I/O options are becoming more scarce. Some kind of emulation such as the THEC64 works well to run the old software more easily, but has nothing to do with the old hardware. Part of the charm of those 8-bit computers is that a single person can understand the whole thing, software and hardware.

Commander X16

So that's where the Commander X16 comes in. The basic idea is to start with a VIC-20, which is an extremely simple design with many parts still available, and then update some parts as necessary.

The biggest issue was finding a good graphics chip with abilities similar to the C64's VIC-II chip. They couldn't find any, so they use an FPGA-based video controller instead, with 128 MB of its own video RAM and also an SD card interface for storage. Audio options were also less than ideal, so it looks like they're also going to use the VERA FPGA video controller for audio.

The VERA will output 640x480 analog VGA, with various text and graphics modes.

The CPU will be an 8 MHz 6502. It's really too bad that they didn't choose the 65816, a backwards compatible 16-bit successor of the 6502. The X16 will have 40 kB of regular RAM (minus a bit for hardware registers) followed by 8 kB of "bankable" RAM. That's 512 kB or 2 MB of additional RAM, but the 6502 can't address that much memory, so at any one time, 8 kB of the extension RAM can be mapped into the 6502's address space. The ROM works in a similar way, with one 16 kB bank out of a total 512 kB available at any time.

The X16 will support a PS/2 keyboard and mouse as well as various extension options. Unfortunately, there is no RS232 port or any other way to communicate with the rest of the world included. So that means either an extension card or swapping out that SD card on a regular basis.

They eventually licensed the C64 BASIC and “KERNAL”, so BASIC programs or even machine code / assembly programs that only uses the system interfaces and don't try to directly use the C64 hardware will run on the X16. On the one hand, that's nice because it's familiar to people who've programmed on the C64 and it will be possible to port over C64 programs relatively easily, but on the other hand, even within the limitations of an 8-bit computer there are a lot of things we could do better these days. For instance, the C64 uses a weird variation of ASCII that makes exchanging text pretty annoying.

BASICODE on the X16

So I wanted to see what it would take to run BASICODE on the X16 using the emulator. I didn't know yet they'd licensed the C64 ROMs so I was surprised to see how compatible the X16 really is with C64 BASIC and C64 system calls. For the most part, the only thing I had to do is change my cursor position code a bit to use the official API call rather than jump directly to the KERNAL code.

But... Cursor positioning once again turned out to be my nemesis. Although the C64 has a 40-column screen, when you move beyond column 39, you continue on to 40, 41 and so on, until 79. That way, you can type lines of BASIC longer than 40 characters. So that creates trouble with BASICODE programs try to figure out the size of the screen. For the C64, I just made sure you couldn't go beyond column 39 and line 24.

The X16's default text mode is 80x60 and it can also run in 40x30. So I had to figure out which mode we're in to tell the difference between the actual column 40 on a 80x60 screen, or the face column 40 on a 40x30 screen. BASICODE programs may also try to figure out the size of the screen by specifying line 100 or so and see on which line they actually end up. But specifying a line outside the actual screen hangs the computer (or emulator). So I had to work around that, too. Eventually I managed to do all of that, and that same code now runs correctly on the C64 and the X16 both in 80x60 and 40x30 mode.

I've updated the my C64 BASICODE subroutines here. Here are some BASICODE programs in English. I like Sea Wars, which is a pretty good version of Battleship, which can run in Dutch, English, French and German. This is the PRG file that will run on the C64 or Commander X16: seawars.prg.

Permalink - posted 2021-05-30

Radio luisteren in de jaren '20

▼ Na nadenken over TV in de jaren '20 en Vaste telefonie in de jaren '20 wil ik het nu hebben over luisteren naar de radio in de jaren '20.

DAB+ en streamen

Korte versie: mobiel zou ik waar mogelijk DAB+ gebruiken en thuis of op kantoor is streamen via het internet het handigst.

FM via antenne

Dan nu een terzijde: toen ik voor het eerst naar de radio ging luisteren hadden we FM-zenders voor Hilversum/Radio 2, 3 en 4, en middengolf (AM) zenders voor Radio 1 (747 kHz) en Radio 5 (1008 kHz). 2, 3 en 4 werden via grote zenders met enorm bereik zoals bijvoorbeeld die in Lopik/IJsselstein landelijk dekkend uitgezonden. Dus zelfs op 40 km afstand in Den Haag waren die nog goed te ontvangen.

Radio 1 kreeg pas later FM-frequenties, maar moest het toen doen met aanzienlijk minder krachtige zenders (commerciële zenders hadden intussen al het grootste deel van de FM-band ingepikt) en is nog steeds in Den Haag maar matig te ontvangen.

Met een FM-antenne op het dak is dat allemaal natuurlijk geen probleem, maar dat is wel erg veel moeite. Veel makkelijker dus om je tuner, zoals bijvoorbeeld een Onkyo surround-receiver, aan te sluiten op de televisiekabel, die ook alle gebruikelijke radiostations via de FM-band uitzendt, met daarnaast ook nog een redelijk aantal buitenlandse radiozenders.

Maar afscheid van de televisiekabel betekent dus ook afscheid van radio luisteren via de kabel.

Wat nu?

Als je een FM-ontvanger hebt kan je als eerste proberen of die wil werken met een kleine antenne. Ik heb een oude buizen-radio uit 1960 en die doet het heel aardig met twee stukken ijzerdraad van 30 centimeter ofzo op z'n antenne-ingang, één die omlaag wijst en één die omhoog wijst. Is nog kort genoeg om niet boven de radio uit te steken. Maar ja, helpt natuurlijk wel dat ik een kilometer van een zendtoren woon. De voornoemde Onkyo-receiver doet het vrij redelijk met een draadantenne van anderhalve meter. Let op dat FM-antennes verticaal moeten zijn, gezien de polarisatie van het signaal.

Als je maar een heel enkele keer naar de radio luistert is een goed alternatief de digitale televisie: die zenden samen met televisiezenders ook radiozenders uit.

Noodgevallen

Maar ik zou iedereen aanraden om een radio in huis te hebben die op batterijen werkt, voor noodgevallen. Als er een noodsituatie is waarbij de stroom uitvalt dan kan je misschien nog even je mobiele telefoon gebruiken, maar mobiele netwerken lopen snel vol en de meeste zenders hebben maar een beperkte batterij-capaciteit en zullen dus na een aantal uren uitvallen. Als je al noodstroom hebt voor je kabelmodem en/of thuisrouter dan is dat na enige tijd ook op.

De beste manier om dan te weten wat er aan de hand is is via de radio. De calamiteitenzenders (regionale omroepen en NPO Radio 1) blijven zeer waarschijnlijk wel in de lucht bij een stroomstoring, maar zelfs als de dichtstbijzijnde zenders eruit liggen ontvang je met een simpele radio nog wel zenders van 30 to 50 km verderop.

Permalink - posted 2021-05-23

Vaste telefonie in de jaren '20

▼ Ik heb ondertussen mijn "KPN box" binnen die over ruim een week aan de glasvezel aangesloten gaat worden. En die heeft, net als mijn Ziggo kabelmodem, twee poorten voor analoge telefoons. Nog interessanter: je kan je eigen router aansluiten. Dan heb je in principe de mogelijkheid een eigen VoIP (SIP) telefoon te gebruiken. Die telefoniedienst kost twee euro extra bovenop het internetabonnement.

Dus misschien toch wel een interessante optie, een VoIP-telefoon op mijn bureau voor lange gesprekken zonder dat het mobiele netwerk even de weg kwijtraakt of de batterij van mijn iPhone leegraakt.

Je kan ook gebruik maken van vele VoIP-aanbieders waarmee je over het internet belt. Dat betekent wel dat je telefoongesprekken last kunnen hebben van overig internetverkeer. (En die VoIP-aanbieders richten zich zo te zien eigenlijk alleen op bedrijven.) Op de kabel of glasvezel hebben telefonie-pakketjes voorrang boven datapakketten dus zou de betrouwbaarheid even hoog moeten zijn als bij traditionele telefonie.

Wel nog een ding om in gedachten te houden: een ouderwetse telefoon krijgt zijn stroom via de telefoonlijn van de centrale. Als de stroom uitvalt kan je dus nog bellen. Bij andere vormen van telefonie kan je niet meer bellen als je thuis zonder stroom zit.

Zoals gezegd, mijn huidige Ziggo-modem heeft ook twee telefoonpoorten, maar die gebruik ik eigenlijk niet, gedeeltelijk omdat die draad zo onhandig is en je bijvoorbeeld niet het telefoonboek in de iPhone bij de hand hebt, maar ook vooral omdat het bellen zo duur is. Ik meen me 7 cent per minuut te herinneren, maar als ik op bellen.com kijk dan zie ik zelfs 13 cent per minuut. Voor KPN staan er een aantal bedragen, maar ik geloof dat het in mijn geval uit zou komen op 15 cent per minuut. Terwijl ik met mijn mobiele abonnement voor minder dan een cent per minuut kan bellen. Wel kan je voor ongeveer twee tientjes onbeperkt bellen (hoe onbeperkt blijft wat onduidelijk), maar ja voor dat geld kan ik ook meer dan duizend mobiele belminuten aanschaffen.

Mijn conclusie is dat voor consumenten een vaste telefoonlijn eigenlijk vooral zinnig is uit gewoonte, bijvoorbeeld omdat veel mensen je nummer hebben. Of in een wat groter huishouden dat het makkelijk is "het huis" te kunnen bereiken. Voor uitgaand bellen is het bijna altijd duurder, tenzij je echt heel veel belt.

Ik hou het dus maar bij mijn iPhone.

Permalink - posted 2021-05-22