22 miljoen SARS-CoV-2 besmettingen

▼ In de eerste zes maanden van dit jaar zijn er wereldwijd 10 miljoen mensen positief getest voor het SARS-CoV-2 virus. De volgende 10 miljoen duurden zes weken. In Nederland werd op 14 maart de "intelligente lockdown" afgekondigd. Die dag werden 155 mensen positief getest. De afgelopen week waren dat er ruim 600 per dag, vier keer zoveel.

Het slechte nieuws: het virus neemt toe middenin de zomer, wanneer scholen en universiteiten dicht zijn en luchtwegvirussen normaliter nagenoeg niet voorkomen. De overheid kondigt geen nieuwe maatregelen af en handhaaft de bestaande nauwelijks. Iedereen gaat losser met de maatregelen om, sommigen een beetje, anderen veel losser, en sommige mensen negeren de regels totaal. Er zijn zelfs mensen die zich laten testen (en dus een reden hebben om te denken dat ze besmet kunnen zijn) maar daarna naar hun werk gaan voordat ze de uitslag hebben. Van je collega's moet je het hebben.

Grafiek van het aantal SARS-CoV-2 besmettingen per dag in Nederland (bron):

Gelukkig is er ook goed nieuws: vooralsnog blijft het aantal mensen dat overlijdt aan COVID-19 heel laag. En vanaf vandaag hebben we de CoronaMelder zodat je met je iPhone of Android-telefoon een melding kan krijgen als iemand waarbij je minstens een kwartier lang dichtbij in de buurt geweest bent positief getest wordt, zodat je weet dat je risico loopt om ook besmet te zijn.

Grafiek van het aantal COVID-19 doden per dag in Nederland:

In het voorjaar werd eigenlijk alleen getest als mensen in het ziekenhuis terecht kwamen. Nu worden er rond de 100.000 mensen per week getest. Vandaar ook dat in het voorjaar van de positief geteste mensen 13% uiteindelijk overleed. Aantal aan COVID-19 overleden personen op 1 juli gedeeld door het aantal positief geteste personen op 1 juni =13,1%. In Frankrijk was dit bijna 20%, maar in veel andere landen een stuk lager.

Vervolgens heb het aantal in juli aan COVID overleden personen vergeleken met het aantal dat een maand eerder positief getest werd, en nu kwam ik op 0,9% uit voor Nederland. Dit is aan de onderkant van de verdeling, samen met Spanje en Zweden, iets lager dan Duitsland (1,3%) en een stuk lager dan België (2,9%), de VS (3,0%), Frankrijk (3,2%), Italië (4,7%) en het Verenigd Koninkrijk (6,8%).

De hoge aantallen in sommige landen zijn te verklaren door slechtere omstandigheden en minder testen, maar het is moeilijk de conclusie te vermijden dat rond de 1% van het aantal positief geteste personen aan COVID-19 zal overlijden.

Permalink - posted 2020-08-17

Van het gas af als kleinverbruiker

▼ Deze week kreeg ik de jaarafrekening voor mijn energieverbruik. Gasverbruik het afgelopen jaar was 275 m³. De kosten hiervan zijn verbazend ingewikkeld opgebouwd, maar het komt erop neer dat van de € 381,48 die ik betaalde € 168 vaste kosten waren en € 213 voor de 275 kubieke meter gas. Was ik een gemiddelde appartementsbewoner geweest (875 m³ per jaar) dan zou ik 465 euro meer betaald hebben.

Wat ik me afvroeg is wat het gaat betekenen wanneer ik van het gaf af moet (of wil). Volgens het klimaatakkoord moeten we in 2050 helemaal gasloos zijn. Dat duurt dus nog even. Maar ik geloof dat het plan is om in 2030 1,5 miljoen huishoudens van het gas af te hebben. Dat is ongeveer 20% van het totaal. De gemeenten moeten hier komend jaar plannen voor maken per wijk, dus het kan hier en daar sneller gaan.

Optie: warmtenet

Een warmtenet (stadsverwarming) werkt goed voor wijken met oudere huizen die nooit zo goed te isoleren zullen zijn als nieuwe huizen. Goede kans dus dat de gemeente Den Haag hier in Bezuidenhout een warmtenet zal willen aanleggen. Kosten van de warmte zijn redelijk vergelijkbaar met die van gas, en waarschijnlijk kan de "afleverset" van het warmtenet zonder verdere ingrepen de bestaande CV-installatie vervangen.

Niet ideaal is dat een warmtenet altijd een monopolie is. Om die reden stelt de overheid maximumtarieven vast. De vaste kosten per jaar verschillen nogal per warmtenet, en mogen (voor 2020) in elk geval niet hoger dan € 622 per jaar zijn. Het laagste wat ik gezien heb is rond de € 300, maar een kleine 500 euro lijkt gebruikelijker. Dat zou me dus een aantal honderden euro's per jaar extra kunnen gaan kosten, nog los van de aansluitkosten, die misschien wel in de duizenden euro's kunnen lopen.

Geen optie: water-water warmtepomp

Dit type warmtepomp maakt gebruik van de stabiele temperatuur in de grond en transporteert die warmte naar binnen. Enigszins lastig op de tweede verdieping, en aanleggen is uiteraard erg duur, dat haal ik er als kleinverbruiker nooit uit. Daarnaast: als er iets fout gaat is het erg moeilijk en duur om dat te herstellen.

Optie: lucht-water warmtepomp

Deze warmtepomp transporteert warmte uit de buitenlucht naar binnen. Hiermee wordt dan het water in de CV-installatie verwarmd. Probleem: de warmtepomp kan niet of niet goed de gebruikelijke CV-temperatuur van 60 graden of hoger bereiken. En dat geldt eigenlijk voor alle zuinige opties, zelfs een HR-CV-ketel is veel efficiënter op lagere temperaturen.

Dus voor een lucht-water warmtepomp moet met vloerverwarming of op z'n minst efficiëntere lage-temperatuurradiatoren werken. Dus vervanging van alle radiatoren, plus voldoende isolatie anders wordt en blijft het huis niet goed warm als het buiten erg koud is.

Dat is een flinke investering, maar dan heb je ook wat.

Optie: lucht-lucht warmtepomp

Bij een lucht-water warmtepomp wordt de warmte van buiten door middel van het laten verdampen en dan weer laten neerslaan van een koelmiddel van buiten naar binnen getransporteerd, net als dat een koelkast warmte van binnen naar buiten transporteert. Binnen wordt die warmte aan het water van de CV-installatie afgegeven.

Wat nu als we die CV-installatie overslaan? Dan geeft een binnen-unit de warmte rechtstreeks op de gewenste plek aan de lucht af. Ofwel: een airco die ook kan verwarmen. En dat kunnen ze (bijna?) allemaal tegenwoordig.

Het goedkoopst is een systeem met maar één binnen-unit. Dus één kamer verwarmen is vrij makkelijk, een heel huis een stuk lastiger. En dan heb je nog geen warm water uit de kraan.

Bij een relatief hoge buitentemperatuur zijn ze erg efficiënt, maar dat wordt wat minder naarmate het buiten kouder wordt. En als het erg koud wordt is de capaciteit wellicht te klein om de kamer op temperatuur te houden.

Aanvullend: infraroodpanelen

Warmte genereren uit elektriciteit is op dit moment zeker 2,7 keer zo duur als uit het verbranden van gas, hoewel dat verschil kleiner gaat worden. Dus een huis verwarmen op elektrische verwarming is duur en inefficiënt.

Maar toch kan dit z'n plaats hebben. Bijvoorbeeld, als ik in de winter 's morgens vroeg onder de douche spring is het toch wel prettig als de badkamer niet steenkoud is. De CV daarvoor een half tot een heel uur laten draaien kost een hoop gas. Een infraroodpaneel is binnen minuten op temperatuur en straalt dan warme uit, waardoor het zelfs met een lage luchttemperatuur comfortabel kan zijn.

Of in mijn werkkamer in de winter, daar is mijn grootste probleem koude handen. Typen met handschoenen is immers vrij lastig. Een infraroodpaneel om heel plaatselijk voor wat extra warmte te zorgen zodat de CV minder hard hoeft te werken zou dus een optie kunnen zijn.

Van alles een beetje?

Volgens mij kan een relatief bescheiden lucht-lucht warmtepomp mijn woonkamer op het zuiden met dubbel glas 95% van de tijd prima op temperatuur houden. Met infraroodpanelen in de badkamer en werkkamer heb ik daar de CV waarschijnlijk ook nog maar minimaal nodig. De gasgestookte CV-installatie hou ik dan voor warm water en voor als het echt goed koud is of als ik de eetkamer of logeerkamer wil gebruiken. Zo kan ik met een minimale investering toch nog flink minder gas gebruiken.

Voor koken wil ik een één-pits inductiekookplaat aanschaffen om te zien hoe dat bevalt. Die kosten weinig en kunnen gewoon in het stopcontact, in tegenstelling tot vier-pits inbouwtypes.

En wie weet, misschien werkt dit alles wel zo goed dat wanneer het tijd wordt om van het gas af te gaan ik kan volstaan met het een uitbreiding van de lucht-lucht warmtepomp en een elektrische (doorstroom-) boiler voor warm water.

Permalink - posted 2020-08-08

BASICODE: softwaredistributie via radiouitzendingen in de jaren ’80

▼ In 2009 begon ik al mijn oude cassettebandjes te digitaliseren. Nu mijn laatste computer die nog een audio lijn-in poort heeft aan z’n pensioen toe is leek me dit het moment om dat project af te ronden. Misschien meer daarover op een later moment. Het blijkt dat er op sommige van die oude cassettes nogal vreemde dingen staan, inclusief radiouitzendingen met computerprogramma’s.

Lees hieronder hoe ik de Hobbyscoop jubileum-beeldkrant op een 31 jaar oude cassette wist te runnen op een moderne computer.

Huiscomputers uit de jaren ’80 hadden geen opslag in de vorm van een harddisk of zelfs een ingebouwde diskdrive. En een Commodore 64 floppydrive kostte hier in Europa net zo veel als de computer zelf. Het was dus gebruikelijk om een goedkope cassette-drive te gebruiken om programma’s en data op te slaan op cassette. Het was natuurlijk mogelijk om commerciële software te kopen of kopiëen uit te wisselen met vrienden. Maar zonder modem, die pas rond 1990 verschenen, was er geen goede manier om data uit te wisselen met een groep gelijkgestemden. Wat ook niet hielp is dat er veel verschillende huiscomputers waren en ze werkten allemaal anders.

Allebei deze problemen werden geadresseerd door BASICODE. Dit was een kleinste gemene deler van de BASIC-programmeertaal waarmee alle huiscomputers uitgerust waren. Voor de essentiële functies die niet in deze subset voorkwamen had BASICODE een verzameling gestandaardiseerde subroutines. Dus als je BASICODE-programma’s wilde draaien dan was het enige wat je hoefde te doen subroutines te schrijven voor het schoonmaken van het scherm en het positioneren van de cursor en dergelijke voor jouw specifieke computer. En dan kon je alle BASICODE-programma’s draaien.

Maar dan moest je ze wel eerst zien te krijgen. Oplossing: een gestandaardiseerd cassette-dataprotocol. BASICODE voor een bepaalde computer kon normaliter BASICODE van cassette lezen en ernaar schrijven. Er waren ook adaptertjes voor de seriële poort. We kunnen tegenwoordig BASICODE decoderen van WAV files. Hiervoor haalde ik pvtmert/minimodem op via Docker en gebruikte het volgende om mijn opnames te decoderen:

docker run --rm -ti -v /Volumes/video/rips:/rips pvtmert/minimodem minimodem -f /rips/basicode.wav --rx -q -S 1200 -M 2400 --stopbits 2 1200 |LC_ALL=C tr '200-377' '000-177' >basicode.txt

(Het tr commando het hoge bit op 0 dat op 1 staat volgens het BASICODE-protocol.)

Naast een selectie van ingezonden BASICODE-programma’s zond het radioprogramma Hobbyscoop ook een wekelijkse nieuwsbrief uit in de vorm van een BASICODE-programma. En het blijkt dat ik de jubileum-beeldkrant nummer 250 uit 1989 op een cassette heb staan. Dit is hoe het programma binnenkwam vanaf de cassette.

Na enigszins After opschonen wilde ik het progrmma runnen op mijn C64 Mini, maar al mijn pogingen om via Google ergens de C64 BASICODE-routines te vinden waren vruchteloos. Dus heb ik die zelf maar geschreven. Je kan het resulterende .prg-bestand hier vinden als je het programma zelf wilt draaien. Of probeer dat hier met een Javascript BASICODE-interpreter.

Interessant om het hoofdstuk Delfts Blauw in de beeldkrant te lezen, over de overgang van van mechanische naar digitale of in elk geval semi-elektrische telefooncentrales. Zie hier voor een HTML-versie van alleen de tekst van de beeldkrant.

Vervolgens besloot ik te zien hoe moeilijk het zou zijn om BASICODE te runnen in Python. Je kan de resulterende code hier zien. Afgezien van wat kleine syntax-verschillen zijn veel BASIC-commando’s hetzelfde in Python, en het is makkelijk genoeg om de meeste die ontbreken toe te voegen met een paar regels code. Het grote verschil is dat je in BASIC zelf je programma moet structureren met GOTO-commando’s terwijl moderne programmeertalen zoals Python veel gestructureerder zijn en geen GOTO hebben. Daarnaast zijn in BASIC alle variabelen globaal. Het overzetten is dus redelijk simpel, maar niet helemaal triviaal.

De meeste tijd was ik kwijt met het goed werkend krijgen van het inlezen van de huidige cursorpositie. In xterm gaat dit door het naar de terminal sturen van een ANSI escape-reeks, waarop je er een terugkrijgt die je moet inlezen van stdin. Typisch genoeg was dit ook het lastigste deel bij de C64-subroutines, waar ik uiteindelijk een KERNAL systeem-routine moest aanroepen om dit voor elkaar te krijgen.

Permalink - posted 2020-07-04 - 🇺🇸 English version

Biomassa, dat moeten we nauwelijks willen

▼ Twee weken geleden kwam het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) uit met een rapport over het gebruik van biomassa. Degenen onder ons die gehoopt hadden op een solide doorrekening van het fenomeen en een duidelijke conclusie voor of tegen werden zwaar teleurgesteld. In plaats daarvan werd de noodzaak tot het gebruik van biomassa voor de Nederlandse energievoorziening als uitgangspunt aanvaard, en daarna alleen gekeken of het mogelijk was hierover een polder-consensus te bereiken. (Spoiler: niet dus.)

In een toelichting in het radioprogramma Met het oog op morgen zegt auteur Bart Strengers zelfs (rond 7:25):

Als we de aarde niet meer dan anderhalve graad willen laten opwarmen, hoe gaan we dat dan doen? En als je biomassa uitsluit, dan moet je dat dus doen op andere manieren. Het punt is dat je dan dus heel snel uitkomt op scenario's waarin je zegt dan mogen we niet meer vliegen, dan mogen we geen vlees meer eten...

Alleen gaat biomassa ons op papier wel helpen het doel van maximaal 1,5 graden opwarming te halen, maar in praktijk niet. En dan met name het gebruik van hout voor energieopwekking. Hierbij wordt de tegenstelling opgeworpen: dat we ofwel fossiele brandstoffen verbranden die CO₂ uitstoten, ofwel biomassa (ook hout) verbranden in een cyclus van uitstoot en heropname als de planten teruggroeien, dus netto nul CO₂-uitstoot.

Eerste probleem is dat het verbranden van biomassa veel CO₂ uit de schoorsteen oplevert: het dubbele van gas en zelfs meer dan kolen.

Je zou ook denken dat het oogsten, verwerken en vervoeren van biomassa een hoop extra energie kost, maar dat lijkt mee te vallen (7%) en geldt ook voor andere brandstoffen.

Dan nu de nuance: als je landbouwgewassen gebruikt als biomassa dan groeien die ieder jaar weer terug, dus dan heb je inderdaad een redelijk gesloten CO₂-cyclus. Nog steeds geen geweldig idee overigens: Ethanol Blamed for Record Food Prices.

Maar voor hout is dit een heel ander verhaal: bomen groeien erg langzaam. Het kost zo'n 32 jaar voordat nieuwe aangroei de CO₂ van verbrande bomen heropgenomen heeft. En laat nu net de komende 30 jaar ofzo cruciaal zijn voor het pad van de klimaatverandering. Als we nu enorm gaan uitstoten zitten we vast aan een hogere temperatuurstijging ook al wordt die CO₂ later deze eeuw weer uit de atmosfeer opgenomen.

Ook is het zo dat grote bomen meer CO₂ opnemen dan kleine: Carbon capture: Tree size matters. We zouden er dus veel beter aan doen om wel nieuwe bomen te planten om CO₂ op te nemen, maar tegelijk oude bomen te laten staan die dan ook CO₂ opnemen en de in hun stammen vastgelegde CO₂ vasthouden. (Uiteindelijk gaat een boom dood komt de CO₂ vrij, maar dat is een erg langzaam proces.)

In de tussentijd moeten we volop inzetten op energiebronnen die in principe geen CO₂ uitstoten, zoals wind, zon en waterkracht. En hoewel kernenergie ook problematisch is, de komende cruciale jaren de bestaande centrales zo lang als veilig mogelijk is door laten draaien.

En zolang CO₂-vrije energiebronnen onvoldoende zijn, dan is de beste optie gas. Het is goedkoop en levert de minste CO₂ op van alle fossiele brandstoffen. Het is schoon en efficiënt op kleinere schaal en kan dus als warmte+stroom-combinatie ingezet worden in woonwijken. En, heel erg belangrijk in combinatie met de zeer variabele opbrengst van wind en zon: gascentrales kunnen snel opschakelen wanneer de vraag omhoog of het aanbod omlaag gaat.

Als laatste nog een kleine berekening. Volgens dit eerdergenoemde rapport levert bosbouw in Nederland ongeveer 7,5 kuub hout per hectare per jaar op. Met 500 kilo droog hout per kuub is dat 3750 kg. Met 4.5 kWh per kilo levert dat 16875 kWh per hectare per jaar op, ofwel 1,7 kWh per vierkante meter per jaar. Een beetje zonnepaneel levert 125 kWh per vierkante meter per jaar op, ofwel ruim 70 keer zoveel. En die stroom uit het zonnepaneel kan gelijk het net in, terwijl bij stroom opwekken uit hout nog een hoop verlies optreedt.

Permalink - posted 2020-05-21